Ҳаммамиз орзу қилиб кутаётган Янги йилнинг кириб келишига, қишки таътил бошланишига ҳам саноқли кунлар қолди. Болаларни арча атрофида бўладиган байрам тадбирлари кутиб турибди. Албатта, бундай байрамлар турли хил пақилдоқлар, минифеерверкларсиз ўтмайди. Энг ёмони, ушбу воситаларнинг фарзандларимиз соғлигига, ҳаётига хавф туғдиришидр. Пиротехника воситалари савдосига қарши курашиш бўйича қандай ишлар амалга оширилмоқда, яқинлашиб келаётган Янги йил байрамини тинч-осойишта ўтказиш учун қандай чора-тадбирлар кўрилмоқда? Бироқ, баъзида нафақат болалар ва уларнинг ота-оналари, балки бундай тадбирларнинг ташкилотчилари ҳам сифациз пиротехника воситалари ёки улардан фойдаланиш қоидаларига риоя қилмаслик инсон соғлиғи, ҳатто ҳаёти учун жиддий хавф солиши мумкинлиги ҳақида ўйлаб кўрмайдилар. Пиротехника воситалари савдосидек ноқонуний фаолият билан шуғулланувчиларни бозорларда, савдо расталари, дўконлар, таълим муассасалари ва бошқа аҳоли гавжум бўлган жойларда учратиш мумкин. Шу боис сўнги йилларда Ўзбекистонда пиротехника буюмларидан фойдаланишни тартибга солиш, бу борадаги тегишли қонунчилик базасини такомиллаштиришга катта эътибор қаратилмоқда. Бежиз буни ноқонуний, деб атаётганимиз ёқ. Чунки “Ўзбекистон Республикаси ҳудудида пиротехника буюмлари муомаласини давлат томонидан тартибга солиш ва назорат қилишга доир қўшимча чора-тартиблар тўғрисида”ги қарори билан “Пиротехника буюмларини яратиш, ишлаб чиқариш, ташиш, сақлаш, реализация қилиш, улардан фойдаланиш, уларни йўқ қилиш ва утилизация қилиш бўйича фаолиятни лицензиялаш тўғрисида”ги Низом тасдиқланган.

МУХОКАМА ВА НАТИЖАЛАРИ
Сўнги йилларда янги йил байрами кунларида пиротехник воситалар билан куйиш жароҳатини олишни назорат қилиш мақсадида доимий статистика олиб борилмоқда. Натижалар шуни кўрсатадики, сўнгги йиллар мобайнида жамоат хавфсизлиги орган ходимлари томонидан олиб борилган сай-ҳаракатлар натижасида бу турдаги жароҳатланишлар кескин камайган. Агарда бундан 5-6 йил аввал янги йил кириш кунларида пиротехника воситалар билан куйиш жароҳатларини олиш жуда кўп кузатилган бўлса, бу йил бундай мурожаат қилганлар бўлмади. Аксарият холатларда ушбу буюмларни ўсмирлар ва ёш болалар сотиб олиб, кўчалар ва бошқа жамоат жўйларда тўсатдан портлатишади. Бунинг оқибатида йўловчилар, айниқса, кексалар чўчиб кетишади, уларнинг асаби бузилади. Бази пайтларда эса тан-жарохати олиш, ёнғин келиб чиқиши, хатто бошақаларнинг ўлими билан боғлиқ баҳциз ҳодисалар ҳам юз бериши мумкин. Валхоланки перотехника буюмларини сотувчилар буни, қолаверса, мазкур юқори потенсиал хавфга эга бўлган воситалар биринчи навбатда уларни ишлатувчи болалар ва ўсмирлар учун жиддий таҳдид туғдиришини яхши билишади шунга қарамасдан ўзларини моддий манфатларини бошқаларнинг соғлиғи, ҳатто хаётидан устун қўйишади Пиротехника воситаларини жамоат хавфсизлиги таъсирини олдини олиш мақсадида Вазирлар Маҳкамасининг “Ўзбекистон Республикаси ҳудудида пиротехника воситалари айланишини тартибга солиш чора-тадбирлари тўғрисида”ги қарори билан пиротехника воситалари ноқонуний айланишининг олдини олиш, истеъмолчиларнинг ҳуқуқлари ҳимоя қилинишини таъминлаш мақсадида Ўзбекистон Республикаси ҳудудида лицензиясиз пиротехника воситаларини олиб кириш, ишлаб чиқариш, ташиш, сақлаш, сотиш ва улардан фойдаланиш тақиқланган. Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодекснинг 185-моддаси билан пиротехника буюмларини қонунга хилоф равишда ишлаб чиқариш, тайёрлаш, сақлаш, ташиш, жўнатиш, улардан фойдаланиш, худди шунингдек уларни қонунга хилоф равишда Ўзбекистон Республикасига олиб кирганлик ёки ўтказганлик учун маъмурий жавобгарлик белгиланган бўлиб, ҳуқуқбузарлик ашёларини мусодара қилиб, энг кам иш ҳақининг йигирма бараваригача миқдорда жарима солишга сабаб бўлади. Шунингдек, Жиноят кодексининг 250-моддада (Пиротехника буюмларининг қонунга хилоф муомаласи) пиротехника буюмларини қонунга хилоф равишда ишлаб чиқариш, тайёрлаш, сақлаш, ташиш, жўнатиш, улардан фойдаланиш, худди шунингдек уларни қонунга хилоф равишда Ўзбекистон Республикасига олиб кириш (Ўзбекистон Республикасидан олиб чиқиш) ёки ўтказиш анча миқдорда ёхуд шундай ҳаракатлар учун маъмурий жазо қўлланилганидан кейин содир этганлик учун жиноий жавобгарлик белгиланган, ёки саккиз йилдан ўн йилгача озодликдан маҳрум қилиш жазоси қўлланиши кўзда тутилган. Яқиндагина жиноятчиликни олдини олиш ва уни камайтириш учун Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2021-йил 26-мартдаги “Жамоат хавфсизлигини таъминлаш ва жиноятчиликка қарши соҳасида ички ишлар органлари фаолиятини сифат жихатидан янги босқичга кўтариш чора-тадбирлари тўғрисида”ги ПФ-6196-сон Фармонига мувофиқ, шунингдек, мамлакатимизда жамоат хавфсизлигини таъминлаш тизимини янада ривожлантириш ҳамда ушбу соҳадаги давлат сиёсатининг истиқболли йўналишларини белгилаш сифатида фармон имзоланди. Бунга биноан вояга етмаганлар ва ёшлар, айниқса, уларнинг уюшмаган қисми билан манзилли тарбиявий ва профилактик чора-тадбирларини самарали ташкил этиш орқали улар орасида ҳуқуқбузарликни олдини олиш уларни тўғри тарбиялаш жиноятчиликни камайтириш энг устувор мақсад сифатида тасис этилди.

ХУЛОСА
Хулоса қилиб айтганда, қабул қилинган ушбу қонун пиротехника буюмларининг ноқонуний айланиши ва улардан қонунга хилоф равишда фойдаланишнинг олдини олишга қаратилган давлат назоратини самарали амалга оширишни таъминлайди. Унинг ҳаётга татбиқ этилиши эса жамоатчилик хавфсизлигини таъминлаш шунингдек, турли маданий-томошабоп тадбирларни ўтказишда хавфсизлик чораларига риоя этишни таъминлашга хизмат қилиши ҳамда Жамоат хавфсизлиги консепсиясида 2022-2025- йилларда Ўзбекистон Республикасида жамоат хавфсизлигини таъминлаш тизимини ривожлантириш стратегиясига биноан жамоат тартибини сақлаш шу жумладан оммавий тадбирларни ўтказишга жалб қилинадиган вазирлик ва идоралар куч ва воситаларининг биргаликдаги харакатланиш алгоритимни ишлаб чиқиш ва уни доимий такомиллаштириш тартиби. Жамоат хавфсизлигини фаолиятига замонавий шакл ва иш усулларини ҳамда илғор ахборот технологияларни кенг жорий этиш тасис этилди аҳоли саломатлигини сақлаш ёш авлодни ёмон иллатлардан асраб авайлаш оммавий тадбирларни ўтказишда жиноятчиликни олдини олиш керак

                                                      Жинорят ишлари бўйича Узун туман                                                                      судининг раиси О.К.Жуманов

Контрафакт ва қалбаки маҳсулотлар ўртасидаги фарқлар

Замонавий жамият фирибгарлик ва ноқонуний маҳсулот ишлаб чиқариш муаммосига тобора кўпроқ дуч келмоқда. Шубҳасиз, қонун доирасидан ташқарида ишлаб чиқарилган ва сотиладиган ҳар бир нарса адолациз рақобатнинг ўсишини рағбатлантиради ва истеъмолчига, умуман олганда мамлакат иқтисодиётига зарар етказиши мумкин. Шу билан бирга ноқонуний сотилган товарларга нисбатан “контрафакт” ва “қалбаки” (“сохталаштириш”) каби тушунчалар ишлатилишини ҳам билиши муҳимдир. Кўпчилик учун ушбу тушунчалар маъно жиҳатидан ўхшаш бўлиши мумкин, аммо улар синоним эмас.

КОНТРАФАКТ

“Контрафакт” атамаси ҳар қандай шахснинг интеллектуал мулк ҳуқуқларини бузган ҳолда ишлаб чиқарилган барча маҳсулотга тегишли. Контрафакт ишлаб чиқарувчилар таниқли брендлар ва логотипларни қонуний бренд эгаси томонидан ишлаб чиқарилмайдиган сохта маҳсулотларга жойлаштириш орқали харидорларни йўлдан оздиради. Ушбу маҳсулотлар хавфсиз ва ўзига хос кўринишга эга бўлиши мумкин, аммо уларни ишлаб чиқариш ва сотиш ноқонуний ҳисобланади.
Қонунчилик даражасида контрафакт маҳсулот Ўзбекистон Республикасининг 2001 йил 30 августдаги 267-ИИ-сонли “Товар белгилари, хизмат кўрсатиш белгилари ва товар келиб чиққан жой номлари тўғрисида” ва 2006 йил 20 июлдаги ЎРҚ-42-сонли “Муаллифлик ҳуқуқи ва турдош ҳуқуқлар тўғрисида”ги Қонунларда келтирилган. Ушбу қонуннинг 27-моддасида “Товар белгисидан ёки адаштириб юбориш даражасида у билан ўхшаш бўлган белгидан товарларда, товарларнинг этикеткаларида, ўровларида қонунга зид равишда фойдаланилганда улар сохталаштирилган (контрафакт) бўлади”. Асарларнинг ва турдош ҳуқуқлар объэктларининг такрорланиши ёки тарқатилиши муаллифлик ҳуқуқи ва турдош ҳуқуқларни бузган ҳолда амалга ошириладиган нусхалари контрафакт нусхалардир. Ушбу Қонунга мувофиқ муҳофаза қилинадиган асарларнинг ва турдош ҳуқуқлар объэктларининг бундай асарларни ва турдош ҳуқуқлар объэктларини муҳофаза қилиш тўхтатилган ёки ҳеч қачон муҳофаза қилинмаган давлатлардан ҳуқуқ эгаларининг розилигисиз импорт қилинадиган нусхалари ҳам контрафакт нусхалардир.
Кўп ҳолатларда контрафакт маҳсулотлар асл маҳсулот сифатига мос равишда ишлаб чиқарилади, бу фирибгарларга уларни кўп миқдорда сотиш ва шу билан истеъмолчини алдашга имкон беради.

ҚАЛБАКИЛАШТИРИШ

“Қалбакилаштириш” тушунчаси Ўзбекистон Республикасининг 30.08.1997 йилдаги 483-И-сонли “Озиқ-овқат маҳсулотларининг сифати ва хавфсизлиги тўғрисида”ги Қонуннинг 2 моддасида берилган:
“Озиқ-овқат маҳсулотини қалбакилаштириш — озиқ-овқат хом ашёсининг ҳамда озиқ-овқатларнинг хоссалари ва мезонларини атайлаб ўзгартириш ёки уларни алмаштириб қўйиш”.
Бундан келиб чиқадики, атайлаб ўзгартирилган озиқ ва ноозиқ-овқат маҳсулотлари, материаллар ва маҳсулотлар қалбакилаштирилган деб тан олинади. Яширин фазилатлар ва хусусиятларга эга маҳсулотлар ҳам қалбаки бўлади. Масалан, ушбу тоифага маълумотлар тўлиқ бўлмаган ёки ишончсиз бўлган маҳсулотлар киради.
Истеъмолчи учун қалбаки маҳсулотни ажратиб олиш имкони контрафакт маҳсулотга қараганда анча осонроқ бўлади. Одатда қалбаки маҳсулот ишлаб чиқарувчилар асл бренд, логотип ёки маҳсулот дизайнининг баъзи кўриниш ва хусусиятларини ўзгартиради, холос.
Сотиб олишдан олдин ўйлаб кўринг. Ҳақиқатдан йироқ таклифлар кўринадиган бўлса, демак сиз алданишга дуч келишингиз мумкин. Асл дизайнерлик буюмларнинг нархлари камдан-кам ҳолларда пасайтирилади, шунинг учун фойдали харид қилаётганингизга ишониб шошилманг.
Маҳсулотни диққат билан ўрганинг. Маҳсулот номи ва тавсифининг ёзилиши ва грамматикаси, шунингдек, қадоқлаш сифати ва график чизиқларининг аниқлигини текширинг.
Ишончли дўконларда харид қилинг Интернет орқали буюртма берган бўлсангиз ҳам, интернет дўкон саҳифасида жойлаштирилган шарҳлар ва фотосуратларни текширишга ҳаракат қилинг. Улар ёрдамида дўкон ҳақида ва у қандай маҳсулотлар сотиши борасида кўп нарсаларни билиб олишингиз мумкин.

Ўзингизни контрафакт ва қалбаки маҳсулотдан ҳимоя қилинг!

Узун туман адлия бўлими
бош маслаҳатчиси Б.Боборажаб

“Қурилиш лойиҳаларини амалга оширишда назорат механизмларини такомиллаштириш, жараённинг очиқлиги ва шаффофлигини янада ошириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги Президент қарори (ПҚ–425-сон, 17.11.2022 й.) қабул қилинди.

Қарорга кўра, 2023 йил 1 январдан тегишли давлат дастурлари ва лойиҳалари доирасида объэктларнинг бош лойиҳа-қидирув ва бош қурилиш-пудрат ташкилотлари “Шаффоф қурилиш” миллий ахборот тизимида электрон тендер (танлов) савдолари орқали аниқланади.

Ҳоким ёрдамчиси, маҳалла фаоллари ва ёшлар етакчилари, оммавий ахборот воситалари ва бошқа жамоат ташкилотлари томонидан ҳудудларда амалга оширилаётган ишларнинг ҳолати устидан жамоатчилик назорати ўрнатилади.

Ҳар чоракда вилоят, туман (шаҳар) прокурорлари ва уларга тенглаштирилган прокурорлар томонидан қурилиш соҳасида коррупсия ва қонун бузилиши ҳолатларининг олдини олиш юзасидан кўрилаётган чора-тадбирлар ҳақида кенг жамоатчиликка ахборот бериб борилиши таъминланади.

2023 йил 1 январга қадар қурилиш объэктларини рўйхатга олишдан бошлаб, фойдаланишга қабул қилишгача бўлган барча жараёнлар рақамлаштирилади.

“Шаффоф қурилиш” милли яхборот тизимида 2023 йил 1 январга қадар Дастурлар ва Лойиҳаларнинг рўйхатларини юритиш, уларга киритиладиган барча ўзгартириш ва қўшимчалар акс эттирилади.

Шунингдек, қарорга кўра, “Шаффоф қурилиш” миллий ахборот тизимининг мобил иловаси яратилади.

Узун туман адлия бўлими бошлиғи
У.Донияров

Узун тумани Ахборот хизмати

Ўз мансаб ёки хизмат мавқеини суистеъмол қилиш, ундан шахсий ёки ўзгалар манфаатларини кўзлаб моддий ёхуд номоддий наф олиш мақсадида қонунга хилоф равишда фойдаланиш жиноий жавобгарликка сабаб бўлади. Англаганингиздек, гап коррупция ҳақида кетмоқда. Бугун жамиятимизда ушбу иллатга қарши жиддий кураш олиб борилмоқда, унинг оқибатлари оммавий ахборот воситалари орқали, турли учрашувлар, давра суҳбатлари, тадбирларда аҳолига тушунтирилишига қарамай, афсуски, коррупциянинг кескин камайишига эришганимиз йўқ.

Биламизки, коррупцияда ҳар доим камида икки томон иштирок этади, бунда, бир томондан, ноқонуний йўл билан ўзи ёки учинчи шахс учун бойлик орттираётган мансабдор шахс ҳамда бошқа томондан мансабдор шахсдан актив ёҳуд пассив усулда унинг манфаатини кўзловчи қарорнинг қабул қилинишини кутаётган шахс. Коррупцияни, соддароқ қилиб, ўз нафси, манфаати йўлида қонунни ҳам четлаб ўтиши орқали ғаразли мақсади ҳамда бирор нарсага эришиш, дейиш мумкин.
Бугунги кунда юртимизда ушбу иллатга қарши курашиш давлат сиёсатининг асосий йўналишларидан бирига айланган. Унинг ҳуқуқий асослари, ташкилий тузилмаси ва амалга ошириш стратегияси ҳам аниқ. Бу борада Ўзбекистоннинг Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг Коррупцияга қарши конвенциясига қўшилиши исботларнинг дастлабки муҳим қадами бўлди. Уни амалга оширишнинг миллий механизми сифатида “Коррупцияга қарши курашиш тўғрисида” ги Қонун, Президентимизнинг “Коррупцияга қарши курашиш тўғрисида” ги Ўзбекистон Республикаси Қонунининг қоидаларини амалга ошириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги қарор қабул қилинди. Ушбу қонунларнинг самарали ижроси натижасида кўплаб жиноятлар фош этилмоқда, содир қилиниши хавфи бўлганларининг олди олинмоқда. Буни ҳар куни оммавий ахборот воситалари орқали кузатиб бораяпмиз. Бу яхши, албатта. Лекин шуларнинг ўзигина етарли эмас. Коррупцияга қарши янада фаол курашишимиз керак. Бу борада тарғибот тадбирлари деярли ҳар куни ўтказилади, одамларни огоҳликка чақирамиз. Бу ишларни янада кучайтириш зарур деб ҳисоблайман. Бунинг учун Республикамизда коррупцияга қарши курашиш соҳасида бир қатор муҳим йўналишларга алоҳида эътибор қаратилмоқда.
Хусусан, коррупцияга қарши курашишнинг превентив чоралари самарадорлигига эришиш, яъни иллатнинг олдини олиш назарий пойдевори ---- “таълим, хабардорлик ва тарғибот ” тамойилларига асосланиб, амалий томондан эса “самарадорлик, шаффофлик ва ҳисобдорлик ” тамойиллари асосида коррупцияга қарши курашишининг аниқ хуқуқий механизми, самарали институционал тузилмаси, молиявий ва мехнат ресурслари билан доимий таъминлаб турилиши, мунтазам мониторинг фаолияти ҳамда холис ва шаффоф баҳолаш тизими ишлаши йўлга қўйилган.
Коррупцияга қарши курашиш стратегиясида интеграциялашган ёндашувни қўллаш бунда давлат органларининг фуқаролик жамиятининг барча институти билан ҳамжихат фаол харакатини таъминлаш лозим.
Жамиятнинг хар бир соҳасида, хусусан, тадбиркорлик, таълим, соғлиқни сақлаш соҳаларида коррупцияга қарши курашишни янада кучайтириш, у билан боғлиқ айрим хатти-ҳаракатларни криминализациялаш ҳамда халқаро стандартларни тўлиқ ва тўғри қўллаш лозим.
Шунингдек, мониторинг жараёнида самарали хуқуқий меҳанизмнинг етарли эмаслиги, давлат хизматчиларининг этика қоидаларига риоя қилиш даражасининг пастлиги ва бир қатор шундай муаммоли масалалар хал этилиши лозим.
Коррупцияга қарши курашишда жамият аъзолари фаол иштирокини кучайтириш учун маълумотларни эркин олиш имкониятини яратиш, илғор технологиялардан фойдаланган ҳолда коррупция ҳолатлари ҳақида ахборот бериш ва олдини олиш, коррупцияга оид муаммоларни хал қилиш ва бартараф этишда жамоатчилик иштирокини таъминлаш муҳим омиллардан ҳисобланади.                                                                                                                                 Қолаверса, юртимизда ҳар бир соҳада коррупцияга қарши курашишда соҳанинг хусусиятларидан келиб чиқиб ёндашиш, коррупция ҳолатлари ҳақида хабар беришнинг янги инновацион усулларини ишлаб чиқиш ҳамда қўллаш, коррупция холатини экпертизадан ўтказиш, мониторинг қилиш ва баҳолашнинг реал, ҳаётий, холис ҳамда шаффоф индикаторларини белгилаш ҳам муҳим. Буларнинг барчаси жамиятда коррупция деган иллатни олдини олишда муҳим аҳамият касб этади.

                                                                                  Вилоят суди судьяси Д.У.Алмуратова      

Санам Саломова (исм-фамилияси ўзгартирилган) устахонасини тўсиб, кўчма дўкон ўрнатиб олган қўшниси Муаттар Ражабовага вазиятни тушунтирмоқчи бўлди. Етмаганига одамлар ўтиб-қайтиб турган ариқ устидаги кўприкнинг устини бетонлаш учун қилаётган хатти-ҳаракатлари ҳам ғайри оддий туюлди.
Икки қўшни муросага кела олмади. Ёши каттаси каттаман, кичиги кичикман демай оғзаки ёвлашишди. Орага томонларнинг тарафкашлари қўшилгач, ур-сол, дўппослаш бошланиб кетди. Санамнинг акаси Салим ва маҳалладоши Сарвар Муаттар Ражабова ва келини Дилбарни ура бошлади. Кўрган кўзга уят эканини унутган қўшниларнинг тўполони маҳаллада яхшигина томошага айланди.
Ўртага ички ишлар бўлими нозири аралашмаганида, аҳвол нима кечиши кишини ўйлантириши аниқ. Жанжалкашлар ўз қилмиши учун жавоб беришига тўғри келди. Кейинги сафар тили ёки қўлини югуртиришдан аввал ўйлаб кўрса керак. Яна бир гап, инсон қадри улуғланиб, манфаатлари ҳимоя қилинаётган бир пайтда, биз фуқароларнингда ўз бурчимиз бор, жамиятда ўзимизни рисоладагидек тутишимиз лозим. Хўш, бундай бағрикенглик сиёсати устувор бир пайтда бизнинг муносабатимиз, жавобимиз қандай бўляпти?
Тўғри, ҳар ким масалага ўз томонидан қарайди, ўз қаричи билан ўлчайди. Қарашларимиз ва қаричларимиз одиллик, аҳиллик, адолат мезонлари асосида ўлчанса, изза бўлмасмидик?! Қолаверса, қўштирноқ ичидаги қаҳрамонлар, соч юлишган қўшнилар, уларнинг тарафкашлари икки йиллик озодликни чеклаш жазосини олдилар.

Вилоят суди жиноят ишлари бўйича
Судлов ҳайъати судяси
С.Сувонқулов.